Ηταν η πρώτη μεγάλη επιτυχία του ελληνικού ποδόσφαιρου, η πρώτη παρουσία της Εθνικής Ομάδας σε τελική φάση μεγάλης διοργάνωσης. Η Εθνική Ελλάδας των σπουδαίων τότε ποδοσφαιριστών, με τον αείμνηστο Αλκέτα Παναγούλια στον πάγκο της, συμμετείχε στην τελική φάση του Κυπέλλου Εθνών 1980, όπως λεγόταν τότε το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου που έγινε στην Ιταλία.
Ηταν μια σπουδαία ομάδα και μια σπουδαία γενιά ποδοσφαιριστών. Σαν σήμερα ακριβώς 40 χρόνια πριν, στις 11 Ιουνίου 1980, η Ελλάδα αντιμετώπισε στο γήπεδο «Σαν Πάολο» στη Νάπολι στην πρεμιέρα στην Ολλανδία από την οποία ηττήθηκε με 1-0 ύστερα από εξαιρετική εμφάνιση και με το γκολ των Ολλανδών να προέρχεται από ένα πέναλτι που μάλλον δεν ήταν. Ήταν μια φάση στο 64ο λεπτό, όταν ο Κωνσταντίνου βγήκε πολύ πλάγια για να αποσοβήσει ένα κόρνερ και συγκρούστηκε με τον Νανίγκα. Ο διαιτητής Πρόκοπ είδε δόλο στην ενέργεια του τερματοφύλακα της ομάδας μας και καταλόγισε πέναλτι, με το οποίο ο Κιστ έγραψε το τελικό 1-0. Η Ελλάδα, μάλιστα, είχε ένα δοκάρι στο 87′ σε καρφωτή κεφαλιά του Ανθιμου Καψή, έπειτα από καλοτραβηγμένο κόρνερ του Γαλάκου.
Στον δεύτερο αγώνα της κόντρα στην Τσεχοσλοβακία (14 Ιουνίου στο Ολύμπικο της Ρώμης) η Εθνική έπρεπε να ανοιχτεί για να διεκδικήσει τη νίκη, που θα τις έδινε ελπίδες για πρόκριση στους 4 της διοργάνωσης. Το εκμεταλλεύτηκαν αυτό οι έμπειροι και ταχύτατοι αντίπαλοί της και κέρδισαν καθαρά με 3-1.
Το τρίτο και τελευταίο παιγνίδι στη διοργάνωση κόντρα στη μεγάλη Δυτική Γερμανία (17 Ιουνίου στο Κομουνάλε του Τορίνο) είχε καθαρά διαδικαστικό χαρακτήρα για την ομάδα μας. Το 0-0 που απέσπασε από τη μετέπειτα πρωταθλήτρια Ευρώπης ήταν ένα σπουδαίο αποτέλεσμα και παράλληλα ο πρώτος της βαθμός σε μεγάλη διοργάνωση. Από τον όμιλό μας προκρίθηκαν στα ημιτελικά Δ. Γερμανία και Τσεχοσλοβακία, με τα «πάντσερ» να κατακτούν το τρόπαιο.
Η τελική φάση του Κυπέλλου Εθνών έγινε από τις 11-22 Ιουνίου 1980 σε τέσσερις ιταλικές πόλεις: Ρώμη, Νάπολι, Τορίνο και Μιλάνο. Η Ελλάδα συμπεριελήφθη στον Α’ Όμιλο, με αντιπάλους τη Δυτική Γερμανία, την Τσεχοσλοβακία και την Ολλανδία. Τον άλλο όμιλο αποτελούσαν η Ιταλία, το Βέλγιο, η Αγγλία και η Ισπανία.
O Αλκέτας Παναγούλιας πήρε μαζί του στην Ιταλία 22 ποδοσφαιριστές, ανάμεσά τους τον έχοντα ρίζες από την Ξάνθη Γιώργο Κούδα, τον Καβαλιώτη τότε παίκτη του Παναθηναϊκού Χρήστο Τερζανίδη που επίσης έχει ρίζες και από την Θράκη αλλά και τον Γιάννη Γούναρη, που αρκετά χρόνια μετά διετέλεσε προπονητής τόσο στην Skoda Ξάνθη όσο και στον Πανθρακικό. Από τον ΠΑΟΚ προερχόταν και ο Γιωργος Κωστίκος, ο συνωνόματος γιος του οποίου θα ερχόταν στον Πανθρακικό 36 χρόνια μετά.
Συνολικά η αποστολή της ομάδας είχε πέντε παίκτες από τον ΠΑΟΚ (Κώστας Ιωσηφίδης, Γιάννης Δαμανάκης, Γιώργος Κούδας, Γιάννης Γούναρης, Γιώργος Κωστίκος), τέσσερις από τον Παναθηναϊκό (Βασίλης Κωνσταντίνου, Άνθιμος Καψής, Σπύρος Λιβαθηνός, Χρήστος Τερζανίδης), τέσσερις από την ΑΕΚ, (Χρήστος Αρδίζογλου, Θωμάς Μαύρος, Πέτρος Ραβούσης, Λάκης Νικολάου), τρεις από τον Άρη (Γιώργος Φοιρός, Στέλιος Παπαφλωράτος, Ντίνος Κούης), τρεις από τον Ολυμπιακό (Γιάννης Κυράστας, Τάκης Νικολούδης, Μάικ Γαλάκος) και έναν από τον Ηρακλή (Μπάμπης Ξανθόπουλος), ΟΦΗ (Λευτέρης Πουπάκης) και Πανιώνιο (Νίκος Αναστόπουλος).
Ιδιαίτερη περίπτωση είναι αυτή του αρχηγού της εθνικής Ανθιμου Καψή Στα γήπεδα της Ιταλίας είχε πάει για να τον δει και ο επτά ετών τότε γιός του Μιχάλης Καψής, ο οποίος στη δεύτερη συμμετοχή της Εθνικής Ελλάδας σε Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, το 2004, όχι μόνον ήταν εκ των πρωταγωνιστών μας αλλά το κατέκτησε κιόλας και στέφθηκε πρωταθλητής Ευρώπης σε μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις όλων των εποχών. Το Euro 2004 θα ξεκινούσε 24 χρόνια και μια ημέρα μετά από τον ιστορικό αγώνα της πρεμιέρας της 11ης Ιουνίου του 1980.
Τα παιχνίδια της Ελλάδας στο Κύπελλο Εθνών 1980
Ελλάδα – Ολλανδία 0-1 (0-0)
Τετάρτη 11 Ιουνίου 1980, Νάπολη (Σαν Πάολο)
ΕΛΛΑΔΑ (Αλκέτας Παναγούλιας): Κωνσταντίνου – Κυράστας, Φοιρός, Καψής (αρχηγός), Ιωσηφίδης, Λιβαθηνός, Κούης, Τερζανίδης, Αρδίζογλου (68′ Αναστόπουλος), Κωστίκος (78′ Γαλάκος), Μαύρος.
ΟΛΛΑΝΔΙΑ (Γιαν Σβάρτκρουϊτς): Σράιβερς (14′ Ντόεσµπουργκ) – Βασινστέκερς, Βαν ντε Κόρµπουτ, Κρολ (αρχηγός), Χόβενκαπ, Βίλι Βαν ντε Κέρκοφ, Χάαν, Στίβενς, Φρέιζερ (48′ Νανίγκα), Κιστ, Ρενέ Βαν ντε Κέρκοφ.
Διαιτητής: Πρόκοπ (Ανατολική Γερμανία)
Σκόρερ: 64′ Κιστ (πέναλτι)
Θεατές: 14.990
Ελλάδα – Τσεχοσλοβακία 1-3 (1-2)
Σάββατο 14 Ιουνίου 1980, Ρώμη (Ολύµπικο)
ΕΛΛΑΔΑ (Αλκέτας Παναγούλιας): Κωνσταντίνου, Κυράστας, Φοιρός, Καψής (αρχηγός), lωσηφίδης, Λιβαθηνός, Τερζανίδης (46′ Γαλάκος), Κούης, Αναστόπουλος, Κωστίκος (57′ Ξανθόπουλος), Μαύρος.
ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ (Γιόζεφ Βένγκλος): Σέµαν, Μπάρµος, Όντρους, Γιούκερµικ, Γκεγκ, Βίτσεκ (αρχηγός), Κότζακ, Πανένκα, Μάσνι, Νέχοντα (74′ Γκάϊντουτσεκ), Μπέργκερ (23′ Λίτσκα).
Διαιτητής: Πατ Πάτριτζ (Αγγλία)
Σκόρερς: 5′ Πανένκα, 13′ Αναστόπουλος, 26′ Βίτσεκ, 62′ Νέχοντα.
Θεατές: 4.726
Ελλάδα – Δ. Γερμανία 0-0
Τρίτη 17 Ιουνίου 1980, Τορίνο (Κοµουνάλε)
ΕΛΛΑΔΑ (Αλκέτας Παναγούλιας): Πουπάκης – Γούναρης, Ξανθόπουλος, Ραβούσης, Νικολάου, Κούης, Νικολούδης (αρχηγός, 65′ Κούδας), Αρδίζογλου, Λιβαθηνός, Γαλάκος, Μαύρος (79′ Κωστίκος).
ΔΥΤΙΚΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ (Γιουπ Ντέρβαλ): Σουµάχερ, Καλτς (αρχηγός), Κούλµαν, Μπερντ Φέστερ (46′ Βόταβα), Καρλ Χάινς Φέρστερ, Στίλικε, Καρλ Χάινς Ρουµενίγκε (66′ Ντεχάγιε), Μπρίγκελ, Χρούµπες, Χάνσι Μίλερ, Μέµεριγκ.
Διαιτητής: Μακ Κίνλεϊ (Σκωτία)
Θεατές: 13.901
Η πορεία της πρόκρισης
Για να προκριθεί η Ελλάδα στο Euro 1980 είχε αγωνιστεί στο ίδιο όμιλο με τις Φινλανδία, Σοβιετική Ενωση και την Ουγγαρία με τα εξής αποτελέσματα:
24 Μαϊου 1978 Φινλανδία – Ελλάδα 3-0
20 Σεπτεμβρίου 1978 Σοβιετική Ενωση-Ελλάδα 2-0
11 Οκτωβρίου 1978 Ελλάδα-Φινλανδία 8-1
28 Οκτωβρίου 1978 Ελλάδα-Ουγγαρία 4-1
2 Μαϊου 1979 Ουγγαρία-Ελλάδα 0-0
12 Σεπτεμβρίου 1979 Ελλάδα-Σοβιετική Ενωση 1-0
Στην ιστορία έμεινε ο αγώνας με τη Σοβιετική Ενωση. Στο κατάμεστο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας η Ελλάδα των μεγάλων ποδοσφαιριστών κέρδισε με 1-0 με γκολ του Τάκη Νικολούδη στο 26′ και πήρε την πρόκριση για πρώτη φορά στην ιστορία της σε τελική φάση μεγάλης διοργάνωσης. Η σύνθεση της Ελλάδας σ’ εκείνο το παιχνίδι ήταν η εξής: Κωνσταντίνου – Γούναρης (74′ Κυράστας), Ιωσηφίδης, Φοιρός, Καψής, Δαµανάκης, Λιβαθηνός, Αρδίζογλου (64′ Ορφανός), Νικολούδης, Δεληκάρης (αρχηγός), Γαλάκος.
