Ένας από τους ιστορικότερους θεσμούς του ποδοσφαίρου της Ξάνθης, το Κύπελλο Ξάνθης, συμπληρώνει φέτος 38 χρόνια. Τον συνθέτουν σπουδαία ρεκόρ, μεγάλα παιχνίδια που ακόμη και σήμερα οι παλαιότεροι τα θυμόνται σαν να ήταν χτες, αλλά και πολύ μεγάλες ομάδες που κάποιες πλέον δεν υπάρχουν και άλλες δεν θυμίζουν τίποτα από το ένδοξο παρελθόν τους.
Οι δύο μονομάχοι της Κυριακής Παύλος Μελάς Κουτσού και Αναγέννηση Θαλασσιάς θα τεθούν αντιμέτωποι σε τελικό για δεύτερη φορά, μετά το 2013 και τη νίκη του Παύλου Μελά Κουτσού με 1-0 χάρη σε τέρμα του Γιάννη Τσαριτσάκη. Η ομάδα του Κουτσού μετρά δύο κατακτήσεις Κυπέλλων (και οι δύο τα τελευταία τρία χρόνια), ενώ φέτος είναι η τέταρτη συμμετοχή του σε μεγάλο τελικό. Τέταρτη συμμετοχή σε τελικό έχουμε όμως και για την Αναγέννηση Θαλασσιάς που ωστόσο και τις τρεις προηγούμενες φορές έφτασε στην πηγή αλλά νερό δεν ήπιε.
Μάλιστα η Θαλασσιά είναι η μοναδική ομάδα στην ιστορία του ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου της Ξάνθης που ηττήθηκε σε τελικό από ομάδα Β’ Κατηγορίας (την Δόξα Ξάνθης το 2000) και σίγουρα δεν θέλει με τίποτα να το επαναλάβει και δεύτερη φορά, καθώς θυμίζουμε πως ο Παύλος Μελάς αγωνίζεται στην Β’ Κατηγορία.
Πολυνίκης του θεσμού είναι ο Ορφέας Ξάνθης με 9, ενώ τον ακολουθεί η έτερη μεγάλη ομάδα της πόλης της Ξάνθης, η Ασπίδα με 7. Απο τρεις έχουν οι Β52 Γενησέας και η Δόξα Ξάνθης, αριθμό που ελπίζει να φτάσει μετά το πέρας του 38ου τελικού και η ομάδα του Κουτσού που έχει δυο.
Μοναδική ομάδα της Ξάνθης που κατέκτησε το Κύπελλο Ερασιτεχνών Ελλάδας είναι η Ασπίδα Ξάνθης την περίοδο 1991- 1992 κέρδισε στα πέναλτι την Κέρκυρα με 3-1, μετά το 0-0 σε κανονική περίοδο και παράταση.
Την μεγαλύτερη νίκη σε τελικό σημείωσε ο Α.ΠΟ.Ξ το 1997 οπού κέρδισε με 6-0 την Β’52 Γενησέας, ακολουθεί η νίκη της Ασπίδας Ξάνθης επί του Άτλα Σελίνου με 6-1 το 1992, και η νίκη του Ορφέα Ξάνθης επί του Α.ΠΟ.Ξ. με 5-0 το 1999.
Στους τρείς από τους πέντε συνολικά τελικούς που πήγαν στα πέναλτι συμμετείχε ο Ορφέας Ξάνθης. Από τους οποίους κατέκτησε τους δύο (2003-2004, 2008-2009), ενώ από έναν τίτλο στα πέναλτι έχουν ΑΟ Βιστωνίδα (2007-2008), Ατρόμητος Χρύσας (1985-1986) και Παύλος Μελάς Κουτσού (2013-2014)
Αναλυτικά όλοι οι Κυπελλούχοι Ξάνθης:
Ορφέας Ξάνθης: 9 (1997-98, 1998-99, 2002-03, 2003-04,2006-07, 2008-09,2009-10, 2010-11, 2011-12.)
Ασπίδα Ξάνθης: 7 (1978-79, 1979-80, 1980-81, 1981-82, 1988-89, 1991-92, 2001-02)
Β 52 Γενησέας: 3 ( 1992-93, 1993-94, 1995-96.)
Δόξα Ξάνθης: 3 (1999-2000, 2000-01,2004-05)
Παύλος Μελάς Κουτσού: 2 (2012-2013, 2013-2014)
Ατρόμητος Χρύσας: 2 (1983-84, 1985-86)
Ελπίς Γενησέας: 2 (1986-87, 1990-91)
Ερμής Μάνδρας: 1 (1982-83)
Κεραυνός Λευκόπετρας: 1 (1984-85)
Κεσσάνη Ερασμίου: 1 (1987-88)
Ερασιτέχνες ΑΟΞ: 1 (1989-90)
Δημόκριτος Αβδήρων: 1 (1994-95)
ΑΠΟΞ: 1 (1996-97)
Εχίνος Σπορ: 1 (2005-06)
ΑΟ Βιστωνίδας: 1 (2007-08)
Ηρακλής Ζυγού: 1 (2014-2015)
Αναλυτικά όλοι οι τελικοί Κυπέλλου Ξάνθης:
1978-79 ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΘΡΑΚΗ ΣΥΔΙΝΗΣ 4-2
1979-80 ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΠΟΛΛΟΝ ΠΟΛΥΣΙΤΟΥ 3-0
1980-81 ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΕΤΟΣ ΤΟΞΟΤΩΝ 3-1
1981-82 ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΕΡΜΗΣ ΜΑΝΔΡΑΣ 2-1
1982-83 ΕΡΜΗΣ ΜΑΝΔΡΑΣ – ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ 3-1 (1-1 κανονική διάρκεια)
1983-84 ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ ΧΡΥΣΑΣ – ΚΕΡΑΥΝΟΣ ΛΕΥΚΟΠΕΤΡΑΣ 1-0
1984-85 ΕΛΠΙΔΑ ΓΕΝΙΣΕΑΣ – ΚΕΡΑΥΝΟΣ ΛΕΥΚΟΠΕΤΡΑΣ 1-2
1985-86 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ ΧΡΥΣΑΣ 3-3 (2-4 στα πέναλτι)
1986-87 ΕΛΠΙΔΑ ΓΕΝΙΣΕΑΣ – ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΛΒΙΟΥ 3-1
1987-88 ΚΕΣΣΑΝΗ ΕΡΑΣΜΙΟΥ – ΔΟΞΑ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ 1-0
1988-89 ΚΕΣΣΑΝΗ ΕΡΑΣΜΙΟΥ – ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ 1-3
1989-90 ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΕΣ ΑΟΞ – ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥ 1-0
1990-91 ΑΣΠΙΔΑ ΠΗΓΑΔΙΩΝ – ΕΛΠΙΔΑ ΓΕΝΙΣΕΑΣ 1-4
1991-92 ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΤΛΑΣ ΣΕΛΙΝΟΥ 6-1
1992-93 Β 52 ΓΕΝΙΣΕΑΣ – ΔΙΑΓΟΡΑΣ Ν. ΚΕΣΣΑΝΗΣ 3-1
1993-94 Β 52 ΓΕΝΙΣΕΑΣ – ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ 2-0
1994-95 ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ ΑΒΔΗΡΩΝ – ΘΡΑΚΗ ΣΥΔΙΝΗΣ 1-0
1995-96 ΑΠΟΞ – Β 52 ΓΕΝΙΣΕΑΣ 2-3
1996-97 ΑΠΟΞ – Β 52 ΓΕΝΙΣΕΑΣ 6-0
1997-98 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΕΚ ΔΙΟΜΗΔΕΙΑΣ 3-1
1998-99 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΠΟΞ 5-0
1999-2000 ΔΟΞΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ 2-1 (0-0 κανονική διάρκεια)
2000-01 ΔΟΞΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ 1-0
2001-02 ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ – ΔΟΞΑ ΞΑΝΘΗΣ 1-0
2002-03 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΕ ΚΟΤΥΛΗ 2-1
2003-04 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ 1-1 (4-2 στα πέναλτι)
2004-05 ΑΠΟΛΛΟΝ ΔΙΟΜΗΔΕΙΑΣ – ΔΟΞΑ ΞΑΝΘΗΣ 2-3
2005-06 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ – ΕΧΙΝΟΣ ΣΠΟΡ 0-2 (0-0 κανονική διάρκεια)
2006-07 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΕΧΙΝΟΣ ΣΠΟΡ 1-0 (0-0 κανονική διάρκεια)
2007-08 ΑΟ ΒΙΣΤΟΝΙΔΑ – ΑΣΠΙΔΑ ΞΑΝΘΗΣ 1-1 (3-1 στα πέναλτι)
2008-09 ΑΟ ΒΙΣΤΟΝΙΔΑ – ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ 1-1 (3-5 στα πέναλτι)
2009-10 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΕΧΙΝΟΣ ΣΠΟΡ 2-1
2010-11 ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ ΧΡΥΣΑΣ – ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ 0-4
2011-12 ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ – ΑΡΗΣ ΠΕΤΕΙΝΟΥ3-1
2012-13 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ – ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥ 0-1
2013-14 ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥ – ΑΣΤΕΡΑΣ ΜΑΓΙΚΟΥ 1-1 (2-2παράταση, 4-2 στα πέναλτι)
2014-15 ΗΡΑΚΛΗΣ ΝΕΟΥ ΖΥΓΟΥ – ΟΡΦΕΑΣ ΞΑΝΘΗΣ 0-0( 5-4 στα πέναλτι)
