«Τούμπα, Αλκαζάρ και Καλογρέζα μου…»

Γράφει ο Γιάννης Γιαγκίνης  

–  Αν ζούσε, θα μας το τραγουδούσε. Ταιριάζει γάντι στα όσα ζούμε (και πάλι) τις τελευταίες ημέρες στο ελληνικό ποδόσφαιρο, το οποίο αγαπούσε αρκετά και τιμούσε με την παρουσία του σε κάθε ευκαιρία. Αλλά δυστυχώς, δεν είναι πια κοντά μας. Και μάλιστα, σήμερα συμπληρώνεται ακριβώς ένας χρόνος από την στιγμή που έφυγε από κοντά μας.

Ελλάδα Βέμπο μου και Μαίριλιν Μονρόε
Ελλάδα Ελύτη μου και Έντγκαρ Άλλαν Πόε
Ελλάδα μάγισσα, παρθένα και τροτέζα μου
Ελλάδα Τούμπα, Αλκαζάρ και Καλογρέζα μου

Μια φορά μου γεννούσες ένα πάθος παράφορο
τώρα παίζεις παιχνίδι που μ’ αφήνει αδιάφορο
δεν κερδίζω δε χάνω σ’ αγαπώ και σ’ αρνιέμαι
κι από ένα κλαράκι του γκρεμού σου κρατιέμαι

 

Πέρασαν κιόλας 365 ολόκληρες ημέρες. Κι όμως φαίνεται σαν να ήταν χθες. Η απουσία βρίσκει το απόλυτο άλλοθι στη μουσική. Και ο χρόνος σταματά. Στο Πρώτο Φθινόπωρο, στην Άνοιξη, στον Αύγουστο που μου χρωστάς, στα Καλοκαίρια και Χειμώνες της ζωής μας. Στα ατελείωτα αγαπημένα κομμάτια. Από τη Ρόζα και το Ερωτικό μέχρι τη Σαλονίκη και τα Λαδάδικα, ένα ταξίδι μοναδικό σε Λούνα Παρκ, σε Θάλασσες, σε νύχτες με Δίδυμα Φεγγάρια. Ένα ταξίδι γεμάτο Ατάκες, Εντελβάις και Κιφ. Ένα ταξίδι στης Ψυχής το παρακάτω…

Η φωνή ξεγελά τα αυτιά. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα σώματα. Εκεί, ένα μούδιασμα «αντηχεί» κάθε φορά που ακούγονται οι νότες των τραγουδιών. Μια ανείπωτη ρίγη συγκίνησης, για το μεγαλείο αλλά και την απώλεια. Από εκείνο το πρωινό της 17ης Απριλίου 2012. Τότε, που ο Δημήτρης Μητροπάνος έφυγε από κοντά μας. Και η Ρόζα έμεινε να κοιτάζει μουδιασμένο.

Μεγάλωσε φτωχός. Δούλευε από παιδί για να ενισχύσει οικονομικά την οικογένειά του. Ανέβηκε στην πίστα προτού τελειώσει το σχολείο. Έζησε και πέθανε λαϊκός. Άνθρωπος, φίλαθλος, οπαδός. Και φυσικά τραγουδιστής.

Λίγοι ίσως ξέρουν ότι η Θράκη μας αποτέλεσε έναν από τους μεγάλους και σημαντικούς σταθμούς στην ζωή του Δημήτρη Μητροπάνου και για χάρη της, είχε ερμηνεύσει μάλιστα ορισμένους στίχους του εβρίτη Λευτέρη Χαψιάδη τους οποίους μελοποίησε ο Χρήστος Νικολόπουλος και έγιναν από τα πιο αγαπημένα άσματα των φαντάρων, ειδικά εκείνων που υπηρετούν θητεία στον Έβρο. Πρόκειται για το «Αλεξανδρούπολη μεριά», άσμα ιδιαίτερο και ξεχωριστό για πολύν ανδρικό πληθυσμό:

 

«Αλεξανδρούπολη μεριά, βαρύς χειμώνας.
Μέσα στο χιόνι βουτηγμένος ο στρατώνας.
Τα γράμματά σου όσο πάνε λιγοστεύουν
κι εγώ ζηλεύω τις παλιές σειρές που φεύγουν.
 
Τα σύνορα είναι τιμή, δεν είναι τιμωρία.
Εμένα όμως με τιμώρησες εσύ.
Χωρίσαμε και έγινε η θητεία
μια καταδίκη με ισόβια ποινή.
 
Αλεξανδρούπολη μεριά, σκληρός Απρίλης
κι ούτ’ ένα μήνυμα δεν είπες να μου στείλεις.
Ένας φαντάρος από αγάπη προδομένος
μοιάζει να είναι μες στη μάχη λαβωμένος.
 
Τα σύνορα είναι τιμή, δεν είναι τιμωρία.
Εμένα όμως με τιμώρησες εσύ.
Χωρίσαμε και έγινε η θητεία
μια καταδίκη με ισόβια ποινή».

 

Η μοναδική ερμηνεία του Δημήτρη Μητροπάνου στο συγκεκριμένο τραγούδι δεν οφείλονταν ωστόσο μονάχα στην εκπληκτική χροιά της φωνής του. Αρχές της δεκαετίας του ’70 κλήθηκε σε ηλικία 18 ετών να υπηρετήσει την μαμά – πατρίδα και η μετάθεσή του ήταν δυσμενής. Στην Αλεξανδρούπολη. Ο λόγος; Πολύ απλός και άκρως… φυσιολογικός για την εποχή. Είναι «Αριστερών πεποιθήσεων». Είναι «κοινωνικά παρεκκλίνων» για την χούντα των Συνταγματαρχών. Και έπρεπε να πάει στα σύνορα, όσο πιο μακριά γίνονταν για να περάσει όσο πιο δύσκολα τα χρόνια της στρατιωτικής υπηρεσίας.

Διαβάστε πως είχε περιγράψει ο ίδιος την εμπειρία του: «Κάποια στιγμή η αναβολή μου διακόπτεται, παρουσιάζομαι στην Τρίπολη και μετά… Αλεξανδρούπολη. Στη μονάδα που ήμουν ήταν όλοι χαρακτηρισμένοι. Δεν αποτελώ, λοιπόν, τίποτα το ιδιαίτερο. Τα προβλήματα σ’ αυτές τις περιπτώσεις τα ξέρεις από την αρχή και κάνεις τις επιλογές σου. Αυτοί κάνουν μια προσπάθεια να σου σπάσουν το ηθικό, να σε ξεφτιλίσουν… Σε βάζουν να κάνεις δουλειές που πώς να αντέξεις; Τι να κάνεις κι εσύ… Εντάξει, ήρθαν παιδιά που έκαναν κέφι, είπαμε… Ο καθένας τις επιλογές του».

Μένει στην Αλεξανδρούπολη για περίπου δύο ολόκληρα χρόνια, υπηρετώντας στην 12η Μεραρχία Πεζικού. Εδώ, στην Θράκη, βιώνει και τον πρώτο του έρωτα, ίσως και την πρώτη ερωτική απογοήτευση, όπως μαρτυρά η ξεχωριστή ερμηνεία του στο τραγούδι του Χαψιάδη. Ωστόσο εκεί, εδώ δηλαδή, στον μακρινό Έβρο, ο θεσσαλός Δημήτρης Μητροπάνος βρίσκει και την… θεία του. «Από το σόι του Μπολιάκη». Το σπίτι της θείας είναι για τον πιτσιρικά Δημήτρη το καταφύγιο του. Αντιπαρέρχεται των δυσκολιών παρά το γεγονός ότι είναι δακτυλοδεικτούμενος. Υπήρχαν μεν παρακολουθήσεις, ανακρίσεις, ξύλο. Ωστόσο τα καταφέρνει. Δειλά δειλά ξεκινά στα «Αστέρια», τη σημερινή «Αργώ». Και γρήγορα η φήμη του ξεπερνά τα στενά όρια της Θράκης και φτάνει σε μεγάλα ονόματα στην Αθήνα, με αποτέλεσμα γρήγορα να έρθουν προτάσεις. Και να μπουν τα μεγάλα μέσα για να μπορέσει να τις υλοποιήσει.

Περιγράφει ο ίδιος ο Μητροπάνος: «Τον Απρίλιο του ’71 πήγα στην Αλεξανδρούπολη και πήρα άδεια για πρώτη φορά το Νοέμβριο. Κι αυτή με… μέσον. Για να κατέβω να τραγουδήσω τον “Aγιο Φεβρουάριο”. Τελικά, δεν μπόρεσα να κάνω την ηχογράφηση γιατί είχε αρρωστήσει η αδελφή μου, είχαμε προβλήματα και οι 4 μέρες πέρασαν έτσι. Γυρίζω επάνω χωρίς να ηχογραφήσω. Για να πάρω ξανά άδεια να κατέβω έτρεξε πολύ ο Γιώργος ο Κατσαρός. Είχα τραγουδήσει ένα τραγούδι του, αλλά δεν είχαμε καμιά ιδιαίτερη σχέση. Κάποιος του το είπε κι έτρεξε… Έτρεξε πολύ ο Γιώργος – για όλους έτρεχε ο φουκαράς τότε μέσω του αδερφού του – και 20 Δεκεμβρίου πήρα μια άδεια 4 ημερών πάλι και κατέβηκα. Ούτε κατάλαβα πώς ηχογράφησα τα τραγούδια, ούτε τι ηχογράφησα καλά-καλά… Δεν άκουσα και ολοκληρωμένη τη δουλειά. Απλά τα είπα κι έφυγα… Πιο πολύ σκεφτόμουν το ότι θα ήμουν 4 μέρες εκτός στρατού παρά τον “Aγιο Φεβρουάριο”».

Ο «Αγιος Φεβρουάριος» δεν είναι ένα όποιος και όποιος δίσκος. Είναι αυτός του Δήμου Μούτση, σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου, που αποτελεί ακόμα και σήμερα σημείο αναφοράς για την ελληνική δισκογραφία, για την ελληνική μουσική και το ελληνικό τραγούδι γενικότερα. Και έμελλε αυτόν τον δίσκο να καταφέρει να τον ερμηνεύσει κάτω από τέτοιες αντίξοες συνθήκες. Μάλιστα, σε μια συνέντευξή του αναφορικά με αυτό το θέμα και ειδικά τον «Αγιο Φεβρουάριο», ο Δημήτρης Μητροπάνος είχε αποκαλύψει ότι η ηχογράφηση έγινε τόσο βιαστικά εξαιτίας των στρατιωτικών υποχρεώσεών του στον Έβρο, που ούτε τις δεύτερες φωνές δεν πρόλαβε να γράψει. Τελικά αυτές ηχογραφούνται από τον Μάριο Κώστογλου, τον κιθαρίστα.

Τέσσερα από τα τραγούδια του δίσκου εκείνου κυκλοφόρησαν παράλληλα και σε 45άρια, κάτι σαν τα singles της σημερινής εποχής. Το «Άλλος για Χίο τράβηξε», «Η σούστα πήγαινε μπροστά» και «Ο χάρος βγήκε παγανιά» αποτελούσαν μέχρι και τις τελευταίες συναυλίες του Μητροπάνου αναπόσπαστο μέρος των προγραμμάτων και των συναυλιών του. Σαν και αυτές που έδωσε με την Ελεονώρα Ζουγανέλη, τον Γιώργο Καραδήμο και την Ασπασία Θεοφίλου στο Δημοτικό Στάδιο της Αλεξανδρούπολης τέσσερα χρόνια πριν, στις 20 Ιουλίου του 2009. Ήταν η τελευταία άνοδος του Μητροπάνου στην Θράκη, μια περιοχή από την οποία δεν κατάγονταν μεν αλλά έμελλε να τον σημαδέψει τόσο πολύ, που τελικά παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και τις κακές αναμνήσεις που είχε, έφτασε να την θεωρεί δεύτερη πατρίδα του.

Άλλωστε, τα χρόνια στην περιοχή μας πάντα τα μνημόνευε ο Δημήτρης Μητροπάνος και ας μην ήταν από τις πιο ευχάριστες περιόδους της ζωής του. Ήταν όμως από τις πιο σημαδιακές αλλά και τις πιο γόνιμες, όπως μπορούμε να εκτιμήσουμε σήμερα. «Είκοσι ένα μήνες έμεινα στην Αλεξανδρούπολη. Από εκεί απολύθηκα, τον Ιανουάριο του 1973. Ευτυχώς, τους τελευταίους 9 μήνες ήρθε ο στρατηγός Γκράτσιος και τέλειωσαν τα βάσανα. Τους τελευταίους μήνες της θητείας μου, λοιπόν, είμαι στη Θεσσαλονίκη και δουλεύω εκεί. Για μεγάλα διαστήματα… Μιλάμε για 20 μέρες μαζεμένες… Έχω αρχίσει να βγάζω λεφτά και βοηθάω και το σπίτι. Απολύομαι, κάθομαι και δουλεύω τρεις μήνες ακόμα στη Θεσσαλονίκη και μετά κατεβαίνω εδώ και πάω να δουλέψω στη “Φαντασία”».

Όλα τα υπόλοιπα, από εκείνο το σημείο και μετά, είναι πλέον… ιστορία. Σε αυτήν που έχει περάσει εδώ και ένα χρόνο, από εκείνο το πρωινό της Τρίτης του Πάσχα και ο Δημήτρης Μητροπάνος, ένας μεγάλος και τίμιος Έλληνας που (έστω και για τους λάθος λόγους) είχε την τιμή να γνωρίσει καλά η περιοχή μας και οι άνθρωποί της…

 

[iframe width=”640″ height=”360″ src=”http://www.youtube.com/embed/38C8CcJjXkM?feature=player_detailpage” frameborder=”0″ allowfullscreen]